Авторлар: Батырбаева М.А.

Аңдатпа. Аталмыш мақалада қазақ халқының басына түскен нәубет жылдары, бөліп ал да билей бер саясаты, әкімшіл-әміршіл жүйенің, тоталитарлық режимнің салдарынан туындаған аштық, қуғын-сүргін, халықты қудалау, себепсіз жазғырудың жолдары мен салдары туралы айтылады. Халық наразылықтары мен ұлт зиялылары мен ұлт жанашырларының жан айқайлары т.с.с. мәселелер қозғалады. Күштеп ұжымдастырудың, репрессияның халық тағдырына акелген зардабы туралы сөз қозғалады.

Түйін сөздер: қуғын-сүргін, аштық, геноцид, этноцид, халық санағы, интеллигенция.

Авторлар: Ожигина С.Б.,Шпаков П.С.,Долгоносов В.Н.,Жамантай А.Б.,Абулкаликова М.Е.

Аңдатпа. Жұмыста геодезиялық зерттеулер, топографиялық, кадастрлық және жер жұмыстары саласында ұшқышсыз ұшатын аппараттарды қолданудың тиімділігін дәлелдейтін жұмыстар, нәтижелер мен технологиялар берілген.

Түйін сөздер: ұшқышсыз ұшу аппараты, геодезиялық зерттеулер, жер бедерінің цифрлық моделі, ортофотокарта, рельефтік жағдай.

Авторлар: Кобрин А.И.,Подалков В.В.,Алдамжаров К.Б.,Карипбаев С.Ж., Сартаев К.З.

Аңдатпа. Шарлы гироскоп үшін электр қозғалтқышының айналмалы магнит өрісінің фазалық бұрышына тәуелді дрейфтің себебі ротордың теңгерімсіздігі мен бұзылатын қозғалтқыш моментінің бірінші гармоникалық құрамдас бөлігінің өзара әрекеттесуі көрсетілген. Бұзылу жиілігі ротор жылдамдығының еселігі. Гироскоптың динамикасына электромагниттік күштер моментінің синхронды және асинхронды құраушыларының әсері қарастырылады. Дрейфтердің өрнектерінен статордың айналмалы магнит өрісінің фазалық бұрышы θ бойынша орташа алынған дрейф мәні нөлге айналуы мүмкін екенін көруге болады, бұл алдыңғы авторлар ұсынған ұсыныстармен сәйкес келеді. Шар гироскопының қателіктерінің сандық бағалары берілген.

Түйін сөздер: Электр қозғалтқышының қоздырғыш моменті, синхронды электр қозғалтқышының жетілмегендігі, бұрыштық айнымалылардың амплитудалары, синхронды гистерезис гироқозғалтқышының «полярлық» бұзу моменті, сфералық тірегі бар гироскоптың дрейфі..

Авторлар: Асильбекова И.Ж.,Конакбай З.Е.

Аннотация: қазіргі заманғы стратегиялар нарықтық бағытқа ие, жұмыс істеу жағдайларының мүмкін болатын өзгерістерін ескереді, бақылау нүктелерінде мақсатты параметрлерге қол жеткізбегенде түзетулерге және жаңартуларға ұшырайды. Нарықтағы кәсіпорындар ресурстар мен мүмкіндіктердің шектеулерін ескере отырып, стратегияның немесе стратегиялық шешімнің оңтайлы нұсқасын таңдау қажеттілігіне тап болады.

Түйін сөздер: талдау, бағалау, әуежайлар, ресурстар, әуе тасымалы.

Авторлар: Жакиянова Р.Е.

Аңдатпа. RCR (RW Condition Report – ҰҚЖ жай-күйі туралы хабарлама) тұжырымдамасы әуеайлақты пайдаланушы пайдаланылатын ҰҚЖ-да су, қар, батпақ, мұз немесе аяз болған жағдайларда ҰҚЖ бетінің жай-күйін бағалайды. Осындай бағалау нәтижелері бойынша ҰҚЖ жай – күйінің коды (RWYCC-RW Condition Code) және ұшу экипажы ұшақтың ұшу-техникалық сипаттамаларын есептеу үшін пайдалануы мүмкін ҰҚЖ бетінің сипаттамасы бар ақпарат хабарланады. Типке, тереңдікке және ластану аймағына негізделген мұндай формат әуеайлақты пайдаланушының ҰҚЖ бетінің жай-күйін ең жақсы бағалауы болып табылады, алайда осыған қатысы бар барлық басқа ақпарат назарға алынады, ол үнемі жаңартылып отырады, ал шарттардың өзгеруі туралы дереу хабарланады. RWYCC-те беттің күйіне байланысты функция ретінде ҰҚЖ-да тежеу тиімділігінің сипаттамалары көрсетіледі. Осы ақпаратқа ие бола отырып, ұшу экипажы дайындаушы ұсынған ұшақтың ұшу-техникалық сипаттамалары туралы ақпаратқа ие бола отырып, басым жағдайларда қонуға кіру кезінде әуе кемесін тежеудің қажетті қашықтығын айқындай алады.

Түйін сөздер: ұшу жолағы, ұшу алаңының жағдайы, бағалау форматы.

Авторлар: Аринов Е.,Кудайкулов А.К., Ташев А.А.

Аңдатпа. Жылу мөлшерінің өзгеруінің негізгі заңына сүйене отырып, тұрақты коэффициенті бар қарапайым дифференциалдық теңдеу салынды, ол зерттелетін шектеулі ұзындықтағы шыбықтың ұзындығы бойымен температураны бөлу өрісін сипаттайды. Бүйір бетінің ауданы бойынша оны қоршаған ортамен жылу алмасу жүреді. Өзектің екі ұшында әртүрлі жергілікті температура берілген.
Анықталған: температураның таралу өрісі, шыбықтың ұзару шамасы, пайда болатын осьтік күш шамасы, деформация мен кернеудің барлық компоненттерінің таралу заңдылықтары, серпімді қозғалыс компонентінің таралу өрісі. Ұсынылған есептеу алгоритмі энергияны сақтау принципіне негізделген. Бұл жағдайда функционалды энергия формулаларындағы интегралдардың барлық түрлері аналитикалық түрде біріктіріледі. Бұл жағдайда алынған сандық шешімдер жоғары дәлдікке ие болады.

Түйін сөздер: жылу мөлшері, жылу өткізгіштік, жылу алмасу коэффициенті, жылу кеңеюі, серпімділік модулі.

Авторлар: Акбаева А.Н., Акбаева Л.Н.

Аңдатпа. Мақалада авторлар республикадағы жоғары оқу орындарында «Этностетика» пәнін енгізу қажеттілігімен өзектелген Қазақстандағы этноэстетикалық тәрбиенің актуальдылығы мен практикалық маңыздылығын ашып көрсеткен. Пәнді оқытудың мақсаты – тұлғаның этностетикалық типін қалыптастыру. Тек ондай тип қазақ қоғамына тұрақтандырушы, ұзақ мерзімді бағдарланған рухани принципті енгізе алады. Этноэстетика пән ретінде үш бөлімнен тұрады: 1) қазақ эстетикасының даму тарихы; 2) этноэстетикалық тәрбие; 3) теориялық этноэстетика.
Этноэстетика тарихы жасырын формадан (эмпирикалық материал) және айқын формадан (теориялық еңбектерден) тұрады. Екінші бөлімге этноэстетикалық тәрбиенің теориялық негіздері мен оның құралдарын – қазақ халық өнері (ауызша-поэзиялық, музыкалық (аспаптық және әншілік), сәнді-қолданбалы өнер, ұлттық мерекелер мен ойындар), кәсіби өнер (көркем әдебиет, сәулет, кино, бейнелеу өнері, би және театр өнерлері) жатады. Этноэстетиканың теориялық бөлімі этноэстетика пәнін, категориялар мен құндылықтар жүйесінен, ұлттық тұлғаның идеалды үлгісін және қазақ эстетикалық мәдениетін қамтиды.

Түйін сөздер: этноэстетика, этноэстетикалық тәрбие, қазақ эстетикалық ой тарихы, этноэстетикалық тәрбие, теориялық этноэстетика, қазақ халық және кәсіби өнері, қазақ эстетикалық мәдениеті.

Авторлар: Кемелбекова А.Е.,Шонғалова А.Қ.,Шегебай С.Қ.,Мухамедшина Д.М.

Аңдатпа. Бұл жұмыста SCAPS-1D модельдеу бағдарламасына әдеби шолу жасалады. SCAPS-те сандық талдау ұсынылған физикалық құрылымның орындылығын және оның жұмысын бағалаудың міндетті тәсілі болып табылады. SCAPS-1D шегі-бұл бірнеше қосылыстарды модельдеу орталарында (pnp, npn, tandem) нашар жұмыс істейді. Бұл бағдарлама берілген жұмыс нүктесіндегі энергия диапазондарын, концентрациялар мен токтарды, J-V сипаттамаларын, айнымалы ток сипаттамаларын, спектрлік сипаттаманы есептейді және 7 жартылай өткізгіш қабаттарға дейін тізбек құра алады.
Түйін сөздер: SCAPS-1D, күн элементі, жартылай өткізгіш, тандемді күн элементі.

Авторлар: Чеканова А.

Аңдатпа. Бұл мақалада әр түрлі оқуды үйрету үшін көркем мәтінді қолдану және оны оқу үрдісінде тұтастай қолдану мәселесі талқыланады; Шетел тілін оқытудың шетелдік әдістемесінде әлі де осы қызмет түрінің орындылығы туралы даулар бар.

Түйін сөздер: тілдік дағдылар — лексикалық және грамматикалық, лингвистикалық және мәдени аспект, әлеуметтік, мәдени, шет тілді қоғамның құрылымы, семантикалық ақпаратты өңдейді, оқылғанды жүйелеу және талдау, сөздікпен жұмыс.

Авторлар: Тенбаева А.М.

Аңдатпа. Мақала когнитивті авиация метафорасы бойынша кейбір шетелдік зерттеулерді қарастыруға арналған. Метафораның бұл түрі ғылыми метафораның жалпы классификациясына кіреді. Сондай-ақ тақырып таңдауы ғылыми қауымдастықтың әртүрлі білім салаларындағы, соның ішінде ғылым тіліндегі когнитивтік метафораларды зерттеуге деген қызығушылығын да айқындағаны маңызды. Авиация саласындағы сөздердің ауыспалы мағынасы құбылыстар мен объектілерді түсінудің маңызды тәсілдерінің бірі болып табылады. Мақала авторы авиациялық метафораның орыс және ағылшын тілдерінің қажетті элементі екенін атап көрсетеді.
А.М Тенбаева ғалымдардың ғылыми ағылшын тіліндегі троп қызметіне ерекше қызығушылығын атап өтеді. Екі тілде қолданылатын авиациялық метафораның қызмет етуіндегі теориялық ортақтығы белгіленді. Троптардың өнімді топтарына ерекше назар аударылады. Адам өмірі мен жануарлар әлемімен параллельдік негізде құрылған терминдер тобы ерекше қызығушылық тудырады. Мақалада метафоризация процестерін одан әрі зерттеудің жолдары да көрсетілген.

Түйін сөздер: зерттеу, термин, когнитивтік метафора, авиациялық метафора, метафоралар топтары, концепт.

Авторлар: Елубай А.М.,Суранчиева Н.Р.

Аңдатпа. Бұл тақырып қазіргі лингвометодикадағы негізгі тенденцияларды ашады, қазақ тілін оқыту нысанын, тақырыбын, мақсаттары мен міндеттерін ғылым ретінде, көп этникалық ортада қазақ тілін оқытудың ерекшелігін қарастырады.

Түйін сөздер: лингвометодика, лингводидактика, полиэтникалық орта.

Авторлар: Алибеккызы К.

Аңдатпа. Мақалада MATLAB және Simulink негізіндегі ішкі VLC үшін математикалық модельдеу жүзеге асырылады. Бағдарлама таратқыштардың орналасуын және әрбір қабырғадағы шағылысуларды қарастырады. Көрінетін жарық ортасы үшін жарық диодты жарық диоды жарықтандыру құрылғысы ретінде ғана емес, сонымен қатар байланыс құрылғысы ретінде де қолданылады. Модельдеу бағдарламасын пайдалана отырып, төменгі бетіндегі жарықтың таралуы мен орташа квадраттық кешігудің таралуы талданады.

Түйін сөздер: желілер, деректерді беру, деректерді қабылдау, жарықдиодты шамдар, Li-Fi, VLC, жарықтандыру құралы, бағдарламалық жасақтама, сигналды кешіктіру.