Авторлар: Алексеева М.Е., Алексеев Р.И.

Аңдатпа. Бұл мақалада Clean Aviation еуропалық инновациялық ғылыми-техникалық бағдарламасына шолу, оның негізгі бағыттары, кейбір аралық нәтижелер көрсетілген және әзірленіп жатқан жобалар мен өнімдер, технологиялар тізімі берілген. Жұмыстың мақсаты – авиациялық өндірісті дамытудың заманауи тенденцияларының мәнін сипаттау, әуе көлігінің қоршаған ортаға зиянды әсерін азайту үшін қолданылатын инновациялық шешімдер мен технологияларды қарастыру. Авторлар «Таза авиация» бірлескен бастамасы мемлекеттік-жекеменшік және аймақтық ынтымақтастықтың үлгісі ретінде 2050 жылға қарай нөлдік шығарындыларға қол жеткізу бойынша ұзақ мерзімді мақсаттарды жүзеге асыруға елеулі үлес қосады деген қорытындыға келеді.

Түйін сөздер: Clean Aviation бағдарламасы, мемлекеттік-жекеменшік әріптестік, инновациялық технологиялар, сутегі және гибридті электр станциялары, аймақтық авиация, қысқа және орта қашықтыққа ұшатын ұшақтар.

Авторлар: Абдуманапов М.М., Шолохов П.А., Демченко А., Умурзаков А., Хайрбекова М., Бростилова Д.А.

Аңдатпа: Гироскоптардың тарихы, оның әртүрлі салалардағы қолданылуы мен қызметтері талқыланады. Оны пайдаланудың маңыздылығы мен қазіргі заманғы салалардағы даму перспективалары көрсетілген. Гироскоп сияқты құрылғы туралы толық түсінік беріліп, оның әртүрлі түрлері қарастырылады. Гироскоптың жұмыс істеу принципі сипатталған.

Түйін сөздер: гироскоп, құрылғы, тұрақтылық, дәлдік, навигация.

Авторлар: Аширов А.Т., Ергалиев Д.С.

Аннотация. Бұл мақалада әуе кемесі жабдығының жұмыс параметрлерін және оның кеңістіктік координаттарын индикациялау және бақылау жүйелерінің эволюциясы мен өзгеруіне байланысты ұшу қауіпсіздігі деңгейінің жай-күйіне талдау жүргізілді. Индикацияның әртүрлі тәсілдерінің қабылдаудың «ыңғайлылық» дәрежесіне және соның салдарынан ұшу қауіпсіздігіне әсері зерттеледі.
Зерттеу аясында қолда бар әдебиеттер мен статистикалық мәліметтерге шолу жасалды, IATA ұшу қауіпсіздігінің жай-күйін талдау нәтижелері келтірілді.
Индикация және сигнал беру жүйелерінің қол жетімді буындарына талдау жасалды, ақпаратты ұсынудың ең оңтайлы нұсқалары мен жүйелері анықталды.
Мақалада оқыту мен дайындықтың әртүрлі кезеңдерінде салдар үшін ыңғайлы және оңай қабылданатын біртұтас және тиімді индикация жүйесін қалыптастыруға ұтымды көзқарастың маңыздылығы ашылады. Нақты статистикалық деректер және ұшу қауіпсіздігі деңгейінің қолданыстағы үрдістері негізінде болжамдар берілген.

Түйін сөздер: көру, көрнекі ақпарат, ұшу қауіпсіздігі, Статистика, авиациялық оқиғалар мен инциденттер, әуе кемелерінің жабдықтары мен индикациялық жүйелерінің буыны.

Авторлар: Кочеткова К.Д., Шолохов П.А., Балгожиев А., Красноперов В., Мырзагалиев М.

Аңдатпа: Акселерометрлер қозғалыс, көлбеу және дірілге қатысты әртүрлі құрылғыларда кеңінен қолданылады. Акселерометрлерді қолданудың типтік бағыттарының тізіміне авионика, өнеркәсіп, тұрмыстық техника, құлаудан қорғау жүйелері, медицина және спорт, сондай-ақ ақпаратты енгізу құрылғылары кіреді. Сондықтан таңдалған акселерометрдің барлық берілген параметрлерге сәйкес келуі маңызды, мысалы, дизайн қарапайым, сезімталдық шегі жоғарылаған және тоқырау аймағы жоқ. Белгілі бір өнім үшін оңтайлы акселерометрді таңдау көптеген факторларға байланысты.
Акселерометрді дамытудың алғашқы кезеңдерінде көптеген факторларды бағалау қажет, мысалы, шығындардың орындылығы және осы өнімнің өзектілігі, отандық және шет елдердің әртүрлі аналогтарымен сипаттамаларды салыстыруды тексеру, сондай-ақ қол жеткізілген әлемдік деңгейді ескере отырып, бірқатар сипаттамаларды алудағы тәуекел дәрежесін бағалау. Техникалық тапсырманы дайындау кезінде жоғарыда аталған барлық факторларды ескеру қажет.
Акселерометр трансляциялық қозғалыс параметрлерін өлшеуге арналған және құрылғының кеңістіктегі орнын өзгерту сенсоры ретінде қолданылады.

Түйін сөздер: акселерометр, үдеу, инерциялық масса, жиілік спектрі, сезімталдық шегі.

Авторлар: Адам Гусейнов

Аңдатпа: Бұл мақала авиация индустриясының әртүрлі аспектілерінде әуе көлігінің қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі құқықтық шеңбердің рөліне жан-жақты шолу жасайды. Халықаралық Азаматтық авиация ұйымы (ИКАО) бекіткен халықаралық келісімдер мен стандарттардан бастап, Ұлттық авиация органдарының мұқият бақылауына дейін мақалада әуе фитнесі, экипажды даярлау, әуе қозғалысын басқару және төтенше жағдайларды жою мәселелерін басқаратын күрделі реттеу ландшафты қарастырылады. Әрбір сегменттің нюанстарын қарастыра отырып, мақала қауіпсіздік басымдыққа ие жаһандық ортаны құруға ықпал ететін заң шеңберінің көрінбейтін сәулетшілер ретінде қалай қызмет ететінін, төтенше жағдайлар тиімді басқарылатынын және аспан тасымалдау үшін қауіпсіз орта болып қала беретінін түсіндіреді.

Түйін сөздер: Әуе көлігінің қауіпсіздігі, заңды негіздер, әуе жарамдылығын реттеу, төтенше жағдайлар, ұшу қауіпсіздігі.

Авторлар: Асильбекова И.Ж., Қонақбай З.Е.

Аңдатпа: Жаһандану жағдайында Қазақстан экономикасының әлемдік жүйеге табысты кірігуі ел ішінде көлік жүйесін дамытусыз мүмкін емес. Сондықтан көлік саласын дамыту, тұтастай алғанда, көлік жүйесінің инфрақұрылымын дамыту деңгейін арттыруға бағытталуы тиіс. Көлік-коммуникациялық инфрақұрылымның маңызды міндеті шалғай өңірлерде және халық тығыздығы жеткіліксіз өңірлерде Көлік қызметтерінің қолжетімділігі мен сапасын қамтамасыз ету болып табылады.

Түйін сөздер: Әуежай, көлік, аэровокзал кешені, авиакомпаниялар, авиация.

Авторлар: Ахмедов Г.М., Абдуллаева С.М.

Аңдатпа. 4.0 индустриясының жаңа технологияларын қолдана отырып, көптеген компаниялар бәсекелестік ортаны түбегейлі өзгертетін және жаңа нарықтарды қалыптастыратын бизнес модельдерін жасайды. Біз осы жаңа экономикалық шындықты құру үшін логистика мен Көлік қызметтерінің рөлін зерттейміз.

Түйін сөздер: индустрия 4.0, аддитивті өндіріс, блокчейн, ұшқышсыз көлік, жасанды интеллект, логистика, көлік.

Авторлар: Алибеккызы К.

Аңдатпа. Қазіргі уақытта нақты жағдайларда әзірлеуші инженер параметрлік белгісіздік мәселесімен бетпе-бет келеді. Әуе кемелері белгісіздік жағдайында жұмыс істейді; ұшақта әрекет ететін әртүрлі сыртқы кедергілер әрқашан болған, болады және болады. Бұл жүйенің сенімділігі мен ұшу қауіпсіздігін арттыру үшін жылдам бүйірлік қысқа мерзімді қозғалыс кезінде әуе кемесінің айналу бұрышын автоматты басқарудың белгісіз жүйесін әзірлеуді анықтайды. Демек, диссертациялық жұмыстың алынған зерттеу нәтижелері ғылым үшін өте маңызды және болашақта белгісіздік жағдайында әуе кемелерін басқару теориясының мәселелерін шешу үшін пайдаланылуы мүмкін.

Түйін сөздер: айналдыру бұрышы, математикалық модель, белгісіз жүйе, ұшақ, автопилот, бүйірлік қозғалыс, матрицалық талдау, тұйық жүйе.

Авторлар: Базарова М.

Аңдатпа. Соңғы жылдары ғылыми-техникалық жетістіктер ғылым мен білімнің дамуына мүмкіндік беріп, шексіз ақпарат алмасудың негізін құрайтын дүниежүзілік коммуникацияларды орнатуға мүмкіндік берді.Әрбір елде ақпараттық технологияның және дүниежүзілік интернет жүйесінің дамуы – бұл жаңашылдық болып табылады. Мемлекеттік құрылым және әлеуметтік-экономикалық қызметтің барлық салаларының табысты жұмыс істеуіне ықпал етті. Сондықтан қазіргі заманда мемлекеттік қоғамның әрбір азаматы компьютер арқылы ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) шебер пайдалануы қажет.
Ақпараттық технологиялар бәсекеге қабілетті ұлттық білім беру жүйесін қалыптастыруда және оның мүмкіндіктерін жаһандық білімдер арасында тиімді пайдалануда үлкен рөл атқарады. Ақпараттық технология – электронды есептеуіш техниканың жұмысына негізделген, компьютерді оқытуда, модельдеуде, электронды оқулықтарда, интерактивті пәндерде, интернетпен жұмыс істеуде және компьютерлік оқыту бағдарламаларында пайдалануға негізделген. Ақпараттық оқу материалдары қарым-қатынас пәндерін қолданумен байланыстыра оқытуды қамтамасыз етеді.

Түйін сөздер: ақпараттық технология, интернет, электрондық жүйе, ғылым мен техника, компьютерлік білімділік.